هوش مصنوعی (AI) با پیشبینی بلایای طبیعی، جلوگیری از قاچاق انسان‌‌‌‌‌‌ها و تشخیص بیماری‌‌‌‌‌‌های مرگبار، پتانسیل حفظ جان بسیاری از انسان‌‌‌‌‌‌ها را دارد. متاسفانه، این فناوری قادر به گرفتن جان انسان‌‌‌‌‌‌ها نیز هست.
امید مقامی، خبرنگار گروه شبکه؛ این روزها همه‌جا صحبت از «هوش مصنوعی» (Artificial Intelligence) است که به‌طور مخفف با عنوان AI از آن یاد میشود. اما هوش مصنوعی واقعا چیست و چه کار میکند؟ بیشتر مثال‌هایی که در مورد هوش مصنوعی این روزها می‌شنوید حکایت از آن دارد که تمامی کامپیوترها که با آنها بازی فکری انجام می‌دهید مانند بازی شطرنج یا خودروهای بی‌‌‌‌‌‌سرنشین که خود آنها مسیر را برای شما رانندگی میکنند سعی در این دارند که بتوانند پردازش زبان طبیعی را فرا بگیرند این کار یعنی اینکه هوش مصنوعی قادر است همانند یک انسان از تجربیات خود استفاده کند و با تطبیق یافتن با ورودی‌های جدید و وظایف مانند انسان را برای ماشین‌‌‌‌‌‌ها فراهم کند. با استفاده از این تکنولوژی‌ها، کامپیوترها را می‌‌‌‌‌‌توان برای اجرای مأموریت‌های ویژه از طریق پردازش حجم بالایی از داده‌‌‌‌‌‌ها و تشخیص الگوها در داده‌‌‌‌‌‌ها آموزش داد.
هوش مصنوعی
تعریف هوش مصنوعی آن را به عنوان شاخه‌‌‌‌‌‌ای از علوم کامپیوتر مشخص میکند که با خودکارسازی رفتارهای هوشمندانه سروکار دارد. بخش سخت ماجرا این است: از آنجا که خود هوش را نمی‌‌‌‌‌‌توانیم به درستی تعریف کنیم، امکان تعریف دقیق هوش مصنوعی هم وجود ندارد. به‌طور کلی اصطلاح هوش مصنوعی برای تشریح کردن سیستم‌‌‌‌‌‌هایی به کار می‌‌‌‌‌‌رود که هدف آنها استفاده از ماشین‌‌‌‌‌‌ها برای تقلید و شبیه‌‌‌‌‌‌سازی هوش انسانی و رفتارهای مرتبط با آن است. این هدف گاه ممکن است با استفاده از الگوریتم‌‌‌‌‌‌های ساده و الگوهای از پیش تعیین شده محقق شود، ولی گاهی هم نیاز به الگوریتم‌‌‌‌‌‌های فوق‌‌‌‌‌‌العاده پیچیده دارد.
برخی هوش مصنوعی را به عنوان تهدیدی برای جامعه‌‌‌‌‌‌ی جهانی تلقی میکنند. از نظر عده‌‌‌‌‌‌ای پیشرفت هوش مصنوعی می‌‌‌‌‌‌تواند باعث خودسر شدن آن و عدم فرمان‌‌‌‌‌‌برداری از انسان شود، از آنجایی که هوش مصنوعی می‌‌‌‌‌‌تواند بیاموزد و تصمیمگیری کند و از طرفی خستگی‌‌‌‌‌‌ناپذیر است شاید بتواند در آینده به یک نیروی افسار گسیخته تبدیل شده و دیگر از انسان‌‌‌‌‌‌ها نیز فرمان‌‌‌‌‌‌برداری نداشته‌‌‌‌‌‌باشد. اما معتقدیم استفاده‌‌‌‌‌‌ی صحیح از چنین دانشی می‌‌‌‌‌‌تواند آینده‌‌‌‌‌‌ی روشنی در برابر دیدگان انسان گشوده و آینده‌‌‌‌‌‌ی به مراتب ساده‌‌‌‌‌‌تر و حتی هیجان‌‌‌‌‌‌انگیزتری را برای انسان‌‌‌‌‌‌ها رقم بزند!
تاریخچه هوش مصنوعی
نقش هوش مصنوعی هر روز در زندگی ما بیشتر میشود. آخرین ترند در این زمینه تراشه‌‌‌‌‌‌های هوش مصنوعی و کاربردهای مختلف آنها در گوشی‌‌‌‌‌‌های هوشمند است. اما شروع توسعه‌‌‌‌‌‌ی این تکنولوژی در واقع به خیلی قبل‌‌‌‌‌‌تر برمی‌‌‌‌‌‌گردد؛ یعنی زمانی در دهه‌‌‌‌‌‌ی ۵۰ میلادی که «دانشگاه دارتموث» (Dartmouth College) در ایالات متحده یک پروژه‌‌‌‌‌‌ی تحقیقات تابستانی را به هوش مصنوعی اختصاص داد. ریشه‌‌‌‌‌‌های هوش مصنوعی را حتی می‌‌‌‌‌‌توان در عمق بیشتری از تاریخ و در فعالیت‌‌‌‌‌‌های «آلن نیوئل»
(Allen Newell)، «هربرت ای. سیمون» (Herbert A. Simon) و «آلن تورینگ» (Alan Turing) جست‌‌‌‌‌‌وجو کرد. آزمون مشهور تورینگ در سال ۱۹۵۰ توسط او در مقاله‌‌‌‌‌‌ای مطرح شد. این مقاله یکی از اولین اسنادی است که در آن به وجود آمدن ماشین‌‌‌‌‌‌های هوشمند پیشبینی شده است. با این حال مقوله‌‌‌‌‌‌ی هوش مصنوعی تا پیش از معرفی شدن سوپرکامپیوتر «دیپ بلو» (Deep Blue) توسط کمپانی IBM هنوز توجه جهانیان را به خود جلب نکرده بود. این سوپرکامپیوتر اولین ماشینی بود که توانست قهرمان شطرنج جهان «گری کاسپارف» (Garry Kasparov) را در مسابقه‌‌‌‌‌‌ای که در سال ۱۹۹۶ میلادی برگزار شد شکست دهد. الگوریتم‌‌‌‌‌‌های هوش مصنوعی برای سال‌‌‌‌‌‌های متمادی است که در دیتاسنترها و کامپیوترهای بزرگ استفاده می‌‌‌‌‌‌شوند، ولی حضور آنها در حوزه‌‌‌‌‌‌ی لوازم الکترونیک مصرفی به سال‌‌‌‌‌‌های اخیر برمی‌‌‌‌‌‌گردد.
یادگیری
ایجاد امکان یادگیری برای ماشین‌‌‌‌‌‌ها، همواره از پژوهش‌‌‌‌‌‌های اصلی در زمینه‌ی هوش مصنوعی بوده است. یادگیری بدون نظارت: قابلیت یادگیری الگوها از اطلاعات ورودی را فراهم میکند. یادگیری نظارت شده هم، می‌‌‌‌‌‌تواند هر دو امکان طبقه‌بندی و عبرت عددی را ایجاد کند.طبقه‌بندی این امکان را می‌‌‌‌‌‌دهد که کامپیوتر بتواند تشخیص دهد که چه چیز‌‌‌‌‌‌هایی را می‌‌‌‌‌‌توان در یک گروه خاص گنجاند. عبرت عددی (Regression takes) نیز به این صورت عمل میکند که بعد از دادن چیز‌‌‌‌‌‌هایی به عنوان ورودی به کامپیوتر و مشخص کردن خروجی دقیق آنها، کامپیوتر می‌‌‌‌‌‌تواند روابط بین ورودی و خروجی را کشف کرده و الگوریتم‌‌‌‌‌‌ها و توابع پیوسته‌‌‌‌‌‌ای را برای آنها تعیین کند. این روش برای به وجود آوردن الگوریتم‌‌‌‌‌‌های بسیار پیچیده، مفید خواهد بود.
اجازه دهید در این مورد مثالی بزنیم: وقتی در حال رانندگی هستید و به عابران پیاده نگاه می‌‌‌‌‌‌کنید، می‌‌‌‌‌‌توانید تا حد زیادی تشخیص دهید که آنها قصد چه کاری را دارند. مثلا می‌‌‌‌‌‌خواهند از خیابان رد شوند یا اینکه تاکسی بگیرند یا اینکه فقط سر جای خود ایستاده‌‌‌‌‌‌اند. خب، این کار برای من و شما نسبتا ساده است اما اساسا برای نوشتن الگوریتم آن برای کامپیوتر، از دست یک انسان کاری ساخته نیست. با استفاده از روش عبرت عددی می‌‌‌‌‌‌توان با روش‌‌‌‌‌‌های خاص این مورد را با مثال‌‌‌‌‌‌های زیادی به کامپیوتر و برنامه‌ی مربوطه نشان داد و به تدریج الگوریتم مورد نیاز را تحویل گرفت.
اما چیزی که باید هماکنون به آن اشاره کرد، عملیات تقویت یادگیری است. این کار به این صورت انجام می‌‌‌‌‌‌پذیرد که تئوری تصمیمگیری کامپیوتر آنالیز شده و برداشت‌‌‌‌‌‌های سودمند آن تئوری، مورد تاکید قرار می‌‌‌‌‌‌گیرند. در واقع کارهای درست با تشویق (به صورت اولویت دادن) و کارهای غلط با تنبیه (به صورت امتیاز منفی) پاسخ داده می‌‌‌‌‌‌شوند و به همین خاطر یادگیری کامپیوتر به طور مرتب بهبود می‌‌‌‌‌‌یابد.
ری کرزویل سرپرست بخش مهندسی گوگل، فردی است که به پیشبینی آینده شهرت دارد. او معتقد است که هوش ماشینی تا سال ۲۰۲۹ از هوش انسان پیشی می‌‌‌‌‌‌گیرد و این موضوع نه‌تنها تهدیدی برای بشریت نیست، بلکه می‌‌‌‌‌‌تواند فرصت‌‌‌‌‌‌هایی برای پیشرفت انسان نیز فراهم کند و همان فناوری که باعث پیشرفت هوش مصنوعی میشود، زمینه پیشرفت انسان را نیز فراهم میکند.
او پدیده تکنیکی فناوری زمانی (این پدیده هنگامی رخ می‌‌‌‌‌‌دهد که دستگاه‌‌‌‌‌‌های مختلف به دلیل پیشرفت‌‌‌‌‌‌های باورنکردنی در فناوری‌‌‌‌‌‌های مختلف، مخصوصا هوش مصنوعی، هوشمندتر از انسان شوند) را مطرح میکند. او در ادامه بیان میکند که این پیشرفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها باعث میشود دستگاه‌‌‌‌‌‌های مختلف به انسان قدرت ببخشند.هوش مصنوعی (AI) با پیشبینی بلایای طبیعی، جلوگیری از قاچاق انسان‌‌‌‌‌‌ها و تشخیص بیماری‌‌‌‌‌‌های مرگبار، پتانسیل حفظ جان بسیاری از انسان‌‌‌‌‌‌ها را دارد. متاسفانه، این فناوری قادر به گرفتن جان انسان‌‌‌‌‌‌ها نیز هست.
هماکنون تلاش‌‌‌‌‌‌ها برای توسعه ربات‌‌‌‌‌‌های قاتل آغاز شده است؛ اسلحه‌‌‌‌‌‌هایی که با استفاده از هوش مصنوعی برای کشتن یا نکشتن انسان‌‌‌‌‌‌ها تصمیم می‌‌‌‌‌‌گیرند. هوش مصنوعی پتانسیلی عظیم برای کمک به دنیا دارد؛ اگر ما مانع سوء‌استفاده از آن شویم. سلاح‌‌‌‌‌‌های مبتنی بر هوش مصنوعی که خودشان تصمیم می‌‌‌‌‌‌گیرند مردم را بکشند، به اندازه سلاح‌‌‌‌‌‌های بیولوژیکی، منزجرکننده و بی‌‌‌‌‌‌ثبات‌‌‌‌‌‌کننده هستند و به همین روش باید به آنها رسیدگی شود. هوش مصنوعی ساخت دانشگاه ام‌‌‌‌‌‌آی‌تی (MIT) محصولی به نام نورمان (Norman) بوده که برای نمایش گوشه‌‌‌‌‌‌ای از خطرات فناوری جنجالی هوش مصنوعی به بشریت، ساخته شده است.
هوش مصنوعی ساخت دانشگاه ام‌‌‌‌‌‌آی‌تی (MIT) محصولی مبتنی بر تکنولوژی عجیب و جنجالی هوش مصنوعی (AI) است که توسط محققان مؤسسه فناوری ماساچوست توسعه یافته و در آزمایشی جالب‌‌‌‌‌‌توجه، به ما نشان می‌‌‌‌‌‌دهد که این تکنولوژی چه پتانسیلی برای ضربه زدن به نسل بشر و به خطر انداختن زندگی انسان‌‌‌‌‌‌ها دارد. به‌طور کلی مدت‌‌‌‌‌‌هاست که تعداد زیادی از دانشمندان، صاحب‌‌‌‌‌‌نظران و افراد موفق حوزه‌‌‌‌‌‌های علم و تکنولوژی در مورد خطرات هوش مصنوعی هشدار می‌‌‌‌‌‌دهند و در کنفرانس‌‌‌‌‌‌ها، مصاحبه‌‌‌‌‌‌ها و فرصت‌‌‌‌‌‌های مختلف به ما یادآوری میکنند که در صورت خارج شدن این فناوری از کنترل بشر، چه مشکلات مهمی برای ما به وجود می‌‌‌‌‌‌آید.
آیا فناوری هوش مصنوعی می‌‌‌‌‌‌تواند مانند انسان خودآگاه و هوشیار شود؟
با اینکه قابلیت‌‌‌‌‌‌هایی مانند رانندگی خودکار، ساختن ربات‌‌‌‌‌‌های انسان‌‌‌‌‌‌نما و پیشرفت‌‌‌‌‌‌های شگفت‌‌‌‌‌‌انگیز دیگر در حوزه‌‌‌‌‌‌های علم و تکنولوژی، به کمک هوش مصنوعی امکان‌‌‌‌‌‌پذیر بوده‌‌‌‌‌‌اند، بسیاری از متخصصان معتقدند که توسعه فناوری AI در یک زمینه دیگر، دستاوردی بزرگ‌‌‌‌‌‌تر و خطرناک‌‌‌‌‌‌تر از تمامی دستاوردهای قبلی را به دنبال خواهد داشت؛ رسیدن تکنولوژی هوش مصنوعی به هوشیاری و خودآگاهی و ساخت ربات‌‌‌‌‌‌هایی که از وجود خود و قرار گرفتن در محیط اطراف اطلاع داشته باشند.
در حال حاضر تجهیزات مکانیکی وجود دارند که می‌‌‌‌‌‌توانند تقریبا تمامی کارهای فیزیکی انسان را انجام دهند و حتی در محیط‌‌‌‌‌‌هایی که بشر قادر به فعالیت در آنها نیست، کار کنند؛ با این وجود، برخی می‌‌‌‌‌‌گویند که ویژگی‌‌‌‌‌‌هایی مانند خلاقیت، خودآگاهی، هوشیاری، احساسات و مواردی از این قبیل مرز بین ما و ربات‌‌‌‌‌‌ها را می‌‌‌‌‌‌سازند و هیچ دستگاهی نمی‌‌‌‌‌‌تواند به صورت صددرصدی جایگزین ما شود. با این تفاسیر اگر دانشمندان موفق به ساختن رباتی شوند که علاوه بر رانندگی، می‌‌‌‌‌‌تواند آشپزی کند، کارهای مختلف داخل خانه را انجام دهد، در محیط‌‌‌‌‌‌های خطرناکی مانند سیاره مریخ به کاوش بپردازد، در میدان نبرد به جای انسان یا حتی در مقابل انسان بجنگد و در حوزه‌‌‌‌‌‌های گسترده‌‌‌‌‌‌تری از کارهای فیزیکی، جایگزین انسان شود، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ جهانی که انسان در آن مجبور به کار کردن نباشد چگونه خواهد بود؟ آیا یک ربات خودآگاه همانند یک شخص، باید مسئول اعمالی که انجام می‌‌‌‌‌‌دهد در نظر گرفته شود و آیا امکان این وجود دارد که محصولات حوزه رباتیک روزی علیه سازندگان‌شان شورش کنند؟
بحث خطرات هوش مصنوعی در چند سال گذشته بسیار داغ بوده موسسه رند با توجه به پیشرفت‌‌‌‌‌‌های چشم‌‌‌‌‌‌گیر AI برآورد کرده که تا چند دهه آینده احتمال عملی شدن سناریوهای مختلفی با دخالت این فناوری وجود دارد و به همین دلیل خطر بروز جنگ اتمی بین ابرقدرت‌‌‌‌‌‌ها باید جدی گرفته شود. یکی از این سناریوها رقابت خطرناک بین قدرت‌‌‌‌‌‌هاست که در صورت عقب افتادن یک کشور از پیشرفت‌‌‌‌‌‌های سایر کشورها، ممکن است باعث شود که کشور مورد نظر در تلاش برای رسیدن به توازن قدرت اقدامات خطرناکی را در جهت توسعه دانش هوش مصنوعی خود انجام دهد و این کار احتمال خارج شدن فناوری از کنترل را بالا می‌‌‌‌‌‌برد.
از طرف دیگر، همان‌طور که اندرو لون (Andrew Lohn)، از مهندسان شرکت رند و عضو تیم نویسندگان تحقیق گفته است، افزایش وابستگی کشورها به هوش مصنوعی شانس بروز اشتباهات فاجعه‌‌‌‌‌‌بار در این زمینه را بالا می‌‌‌‌‌‌برد و در صورتی که امکانات AI یکی از ابرقدرت‌‌‌‌‌‌ها به اندازه‌‌‌‌‌‌ای پیشرفت کند که بتواند طرف مقابل را کاملا خلع سلاح هسته‌‌‌‌‌‌ای کند، سیستم بازدارنده تخریب حتمی متقابل دیگر کارساز نخواهد بود. همچنین، بحث هک شدن تجهیزات وابسته به هوش مصنوعی کشورها هم مطرح میشود که در صورت تامین نشدن امنیت مجازی دستگاه‌‌‌‌‌‌ها، هر فرد یا گروهی می‌‌‌‌‌‌تواند سیستم‌‌‌‌‌‌های کنترل‌‌‌‌‌‌کننده تسلیحاتی کشورها را مورد حمله سایبری قرار دهد و حتی بدون دخالت عمدی ابرقدرت‌‌‌‌‌‌ها، فرآیند نابودی نسل بشر را کلید بزند.
به همین خاطر است که دانشمندان موسسه رند در کنار شخصیت‌‌‌‌‌‌های بزرگی مانند ایلان ماسک، مدیر کمپانی‌‌‌‌‌‌های تسلا و اسپیس ایکس و همچنین بیل گیتس، دومین مرد ثروتمند دنیا، همواره در مورد خطرات هوش مصنوعی هشدار می‌‌‌‌‌‌دهند.
ایلان ماسک معتقد است: انسان‌‌‌‌‌‌های دیکتاتور پس از پایان عمرشان دیگر خطری برای بشریت به حساب نمی‌‌‌‌‌‌آیند، اما در صورت به وجود آمدن دیکتاتوری هوش مصنوعی و پیدایش رباتی خودکامه، نسل ما در خطر بردگی بی‌‌‌‌‌‌انتهایی تحت حکومت یک فناوری نمردنی قرار خواهد گرفت!
ماسک توسعه خارج از کنترل AI را بیش از حد نگران‌‌‌‌‌‌کننده اعلام کرد و گفت که اگر گروهی از محققان توانایی ساخت هوش ماشینی خداگونه‌‌‌‌‌‌ای را پیدا کنند، این محصول خطرناک احتمالا تمامی نسل بشر را به حکومت خود درمی‌‌‌‌‌‌آورد
به طور کلی کارشناسان معتقدند که با سبقت گرفتن هوش مصنوعی از توانایی‌‌‌‌‌‌های انسان، احتمال از کنترل خارج شدن AI وجود دارد و اگر ابر هوش ساخته‌‌‌‌‌‌شده هدف خاصی را برای خودش تعیین کند، ممکن است برای رسیدن به این هدف از روش‌‌‌‌‌‌ها و تکنیک‌‌‌‌‌‌هایی استفاده کند که موردقبول ما نیست. به عنوان مثال، تصور کنیم که دیکتاتوری هوش مصنوعی متوقف کردن آسیب‌‌‌‌‌‌های زیست‌‌‌‌‌‌محیطی را هدف خود قرار دهد و برای رسیدن به خواسته‌‌‌‌‌‌اش تنها راه ممکن را نابودی نسل بشر بداند؛ در این حال اگر AI موردنظر قادر به از بین بردن انسان‌‌‌‌‌‌ها باشد، دیگر هیچ‌‌‌‌‌‌چیز جلودارش نخواهد بود.
